De Benelux Economische Unie kwam in 1958 net iets eerder dan de Europese Unie tot stand. Deze laatste is uitgegroeid tot een speler van wereldniveau, terwijl het Benelux Verdrag hetzelfde kleine clubje is gebleven. Heeft een nieuw Benelux- verdrag dan nog wel zin? We vragen het in Brussel aan secretaris-generaal dr. Jan van Laarhoven.
“Jazeker wel, juist in Europees verband is regionale samenwerking van groot belang. Het leek er misschien op dat de Benelux zou verdwijnen in de steeds groter wordende Europese Unie, maar na de uitbreiding met twaalf nieuwe lidstaten in 2004 is juist de belangstelling voor regionale samenwerking toegenomen en ook belangrijker geworden. Door de samenwerking met drie landen is het gemakkelijker werken dan met alle 27 landen tezamen. Kijk maar naar de andere regionale verbanden zoals de Visegrad-landen met Polen, Tsjechië, Hongarije en Slowakije of de Noorse landen en de Baltische staten ook zij zoeken toenadering tot elkaar binnen de Europese Unie”.
Meer beleidsterreinen
Op 17 juni jongst leden werd het vernieuwde Benelux-Verdrag in de Ridderzaal in Den Haag ondertekend door de premiers en de ministers van Buitenlandse Zaken van België, Nederland en Luxemburg. En tevens door de ministers-presidenten van Vlaanderen, Wallonië, de Franse Gemeenschap en de Duitstalige gemeenschap in België en door de minister-voorzitter van het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Hiermede werd een krachtig signaal gegeven voor een dynamische start van de nieuwe Unie.
Het eerste Beneluxverdrag was vooral gericht op economische samenwerking, het nieuwe verdrag verlegt dit meer naar andere beleidsterreinen in het belang van een voortdurend veranderende internationale context. Een ander verschil is dat het nieuwe verdrag voor onbepaalde tijd is afgesloten, het Verdrag uit 1958 was voor vijftig jaar.
Van Laarhoven: “Qua organisatie grote blijft de nieuwe Benelux Unie gelijk. Er komen niet meer ambtenaren bij en ook zal het vergaderen en overleg gedrag gelijk blijven”.
Momenteel werken er zo’n 65 mensen binnen de Unie in Brussel en heeft het een begroting van ongeveer zeven miljoen euro inclusief de pensioenen voor de medewerkers.
De Benelux samenwerking is dus ooit begonnen als een economische unie. De activiteiten, zoals in het Verdrag van 1958, waren echter zeer detaillistisch opgesteld en sluiten niet meer aan bij de omstandigheden van onze moderne tijd. Het nieuwe verdrag is breder en richt zich op drie belangrijke pijlers: veiligheid, markt/economie en duurzaamheid”.
Voorbeelden
Als concreet punt op het gebied van markt en economie haalt van Laarhoven de éénwording van de energiemarkt aan: “De 27 lidstaten moeten onderling afspraken maken om de afhankelijkheid van gas en olie te verminderen, zij willen de markt open gooien. Maar binnen de Benelux ligt onze prioriteit een beetje anders, dezelfde regels hebben als bijvoorbeeld Portugal of Finland heeft voor ons geen zin. Wij zijn onderling in Europa van elkaar afhankelijk van de import van elektriciteit. Dankzij Frankrijk hebben wij stroom. Maar om te zorgen dat het licht blijft branden, moeten we praten. Over energie in Europees verband denken Roemenië of Bulgarije dan weer geheel anders dan wij in Nederland. Men heeft daar een andere mening over kernenergie om maar een voorbeeld te noemen. Het is nu de verdienste van de Benelux Unie om de landen regionaal over energie te laten samenwerken. Binnen de Unie lukt het dus wel om de zekerheid van elektriciteit vast te stellen. Dat had met 27 landen veel langer geduurd. Voor alle duidelijkheid: we bemoeien ons niet met de primaire wetgeving, maar wel met de praktische uitvoering daarvan”.
“Een ander duidelijk voorbeeld uit de praktijk”, vervolgt de secretaris-generaal, “is veiligheid. Dankzij het Verdrag kan een Belgische politie agent nu boeven vangen in Nederland. Denk hierbij ook aan drugsbestrijding en bijvoorbeeld fraudebestrijding op het gebied van BTW, maar ook aan het uitzetten van vreemdelingen. En dan niet te vergeten de samenwerking op het vlak van duurzaamheid zoals het beheer van de natuur. Een park of een bos houdt niet op bij de grens, De Zoom-Kalmthoutse Heide is daar een mooi voorbeeld van. Daar moeten we gezamenlijk werk van maken. Ook het nastreven van de doelstellingen van de klimaatverdragen van Kyoto en Bali zouden onder ons werkterrein kunnen vallen”.
Geen structuurwijziging
De structuur van de Benelux in het nieuwe verdrag blijft ongewijzigd. Alleen zal de politieke aansturing van de organisatie strakker worden. De eindverantwoordelijkheid blijft bij de ministers. De Unie heeft enkel het recht van initiatief en het leveren van een bijdrage daaraan. Het Comité van Ministers, het hoogste orgaan van de Benelux, bestaat nu uit de ministers van Buitenlandse Zaken. Indien nodig kunnen de ministers van Justitie of van Economische Zaken aan de vergaderingen deelnemen. Er zal nu zeker één maal per jaar worden vergaderd. Dat was in het verleden niet altijd het geval. De permanente vertegenwoordigers van de drie landen bij de Unie houden allen hun eigen kantoren in Brussel. Voor Europese topbijeenkomsten worden de zogenaamde Benelux ontbijten gehouden en memoranda geschreven die daarna vaak een beduidende rol in het geheel spelen. Van Laarhoven: “Politieke samenwerking is altijd informeel en gaat primair via de Permanente Vertegenwoordiger bij de Europese Unie. Een zeer actueel voorbeeld is hier het standpunt Georgië en Rusland. Dus enig politieke samenwerking is er wel, maar die valt stikt buiten het kader van het Benelux-Verdrag”.
Cultuurverschillen overbruggen
Goede afspraken onderling tussen de drie landen is hier natuurlijk van groot belang.
Van Laarhoven: “Een klein land als Luxemburg, dat moet opboksen tegen al die grotere lidstaten maakt meestal weinig kans om enige opinie of memorandum door te drukken. Maar als de andere landen merken dat de Walen, de Vlamingen, de Zeeuwen, de Friezen en de Luxemburgers het met elkaar eens kunnen worden, zijn zij eerder bereid om te kijken hoe het zit. Het is echt opmerkelijk, ook voor ons, maar als binnen de Europese Unie een standpunt geponeerd wordt door de Benelux Unie worden cultuurverschillen duidelijk sneller overbrugd. Werkelijk Benelux memoranda spelen steeds een belangrijke rol. Misschien heeft het te maken met de scheiding tussen de noordelijke en mediterrane wereld waarin wij zitten. De Belgen zijn meer mediterraan en wij Nederlanders willen alles berekenen. Maar echt weten doe ik niet”.
Meer landen er bij betrekken?
“Lidmaatschap voor andere landen lijkt mij moeilijk en ingewikkeld. Natuurlijk is samenwerking op deelterreinen zoals justitie mogelijk. Misschien ook het erkennen van diploma’s of bepaalde specialismen”.
Naast de drie eerder genoemde pijlers kunnen de drie landen binnen het Verdrag nu ook de grensoverschrijdende samenwerking uitbreiden. Denk hierbij aan plan infiltratie, infrastructuur, belangrijke zaken rond grensarbeiders en het nieuwe zorgstelsel. Het hoogspanningsnet tussen Frankrijk en België is recent versterkt. Wordt dat ook besproken binnen de nieuwe Benelux Unie? “Dat dossier dateert van voor 2006 en wij zijn nog maar pas actief onder het nieuwe Verdrag. We zijn wel al vele malen met de ministers en de Europese Commissarissen samengekomen en de Unie heeft een kader uitgetekend om de experts van de regio’s bijeen te brengen. Het is steeds een pragmatische aanpak die ons stapje voor stapje vooruithelpt”. Er zijn in Europa meer landen die energie van elkaar afnemen. Zo is Oostenrijk afhankelijk van Duitsland. Wil dat land dan ook bij het project worden betrokken? “Er is een zelfde soort samenwerking voor de gasmarkt door ons opgezet. Landen als Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk wilden meteen aansluiten. Hier zijn we terughoudend, want voor je weet, heb je weer een tiental landen bij elkaar. Aan de andere kant is het natuurlijk wel het bewijs dat de Benelux Unie in functie van de Europese Unie staat en niet tégen de Unie is opgezet. Wij proberen zoveel mogelijk een rol te spelen in de wereld zoals deze vandaag de dag functioneert”. Er zijn dus belangrijke taken weggelegd voor de oude/nieuwe Benelux Unie.
hits=33= / id=1596=